Bulgarije op zijn best

Gevraagd hoelang ze al kamperen, duurt het even voor Inge en Guy ‘zeker twintig jaar’ schatten. Eerst met de kinderen en algauw ook als begeleiders van kampeerreizen. Daarin zitten ze intussen gebeiteld. Ondergetekende vroeg het zich al af: ‘Een camperreis in weinig bekend Bulgarije is de eerste keer vast een onderneming. Daar heb je door de wol geverfde reisleiders bij nodig.’ Tegelijk speelde het toeval een grote rol.

‘Op de Vakantiebeurs in Brussel kwam een jonge Bulgaar zich voorstellen bij de stand van Pasar. Hij sprak haast vlekkeloos Nederlands. Daar keken we van op’, herinnert Guy zich. ‘Niet veel later zaten we samen een programma te bespreken. Tsvetelin regelde alle afspraken en zou ons ook ter plaatse gidsen.’ Inge vult aan: ‘Tsvetelin was nog nooit in ons land geweest en leerde Nederlands aan de universiteit van Veliko Tarnovo. Hij kende zelfs Vlaamse liedjes. Dat maakt je meteen sympathiek reisgezelschap. Maar hij was in de eerste plaats natuurlijk een uitstekende gids.’

En dus trokken Guy en Inge naar Bulgarije, met elf campers en drie caravans. Samen 28 mannen en vrouwen sterk. Ze kwamen samen in Dragoman, meer dan 2.000 kilometer van Brussel. ‘De rondreis zelf was zo’n 1.500 kilometer lang. Daar kwamen nog eens de busuitstappen bij, goed voor net geen 2.000 kilometer’, vertelt Guy. ‘Een stevig programma vraagt om apart vervoer. Je wint er tijd mee en het reist meer ontspannen. Ik maak steeds klokvaste afspraken over waar en wanneer we vertrekken.’

Stop 1: Dragoman

Verwonderend Sofia

Oude bekenden, nieuwe gezichten. Voor Inge en Guy was het de ideale mix, met niet al te veel vierwielers om overnachting te vinden. In Dragoman stond de hele bende opgesteld op het grasveld achter een hotel. ‘Geen camping, maar we kregen vier kamers ter beschikking als alternatief voor het sanitaire blok’, zegt Guy. ‘En het terrein was best geschikt voor een gezellige kennismaking.’

Van daaruit vertrok een eerste uitstap naar hoofdstad Sofia. Zijn de hoofdwegen in Bulgarije over het algemeen in goede staat, uitgerekend hier schommelde de groep enkele tientallen kilometers door en naast de wel zeer geaccidenteerde oude Romeinse weg. ‘Maar Sofia is een erg mooie, nette stad’, zegt Inge bewonderend. ‘En modern. Heel Europees, met een goede verkeersregeling, een metro en er is veel te zien op een beperkte oppervlakte. Je kan alles te voet doen.’ Guy beaamt: ‘Ik vind Sofia zelfs een ideale citytrip. Gids Tsvetelin bewees ook meteen wat hij in zijn mars had. De bezienswaardigheden, de anekdotes, de geschiedenis: hij wist het allemaal.’

Samen gingen ze kijken naar de aflossing van de wacht en luisterden ze naar Tsvetelin, die vertelde hoe het standbeeld van Lenin na de val van het communisme werd vervangen door een beeld van Sofia, godin van de wijsheid. Of hoe het archeologisch complex van het Romeinse Serdica ontdekt werd bij het graven van de metro. Hoogtepunt was het bezoek aan de Alexander Nevskykathedraal, gebouwd voor de gesneuvelden van de Turks-Russische oorlog. ‘Met die typische warme gloed van de orthodoxe iconografie is ze bijzonder mooi’, zegt Guy.

Het cultureel bezoek wordt afgesloten met wat ontspanning in de panoramabar van het Sense Hotel. Vijfsterrenluxe, een heerlijk uitzicht en niet duur, naar onze normen.

Stop 2: Camping Verila, Separeva Banya

Meerdere hoogtepunten

Eenmaal de volgende camping bereikt, houdt de groep een Hollandse barbecue. Wat dat voorstelt? ‘Samen eten, maar iedereen brengt zijn eigen voorraad mee’, zegt Guy. ‘Zo brengen we de groep samen. Net zoals met de natte briefing aan het begin van de reis. Dan doen we het programma uit de doeken en smeren we de kelen, en de sfeer, met een aperitief.’

Wat volgt zijn drie topdagen met eerst een bezoek aan het Rilaklooster. Het werd gesticht in de tiende eeuw door een kluizenaar uit de streek van Rouen (Frankrijk) en groeide het uit tot een bedevaartsoord voor duizenden pelgrims. Nog altijd is dit epicentrum van de Bulgaarse orthodoxe kerk een drukbezochte plek uit de Unesco Werelderfgoedlijst. In het museum ontdek je de geschenken en souvenirs die bedevaarders er achterlieten.

De bergachtige omgeving nodigt uit tot wandelen. Een uitstap naar de Zeven meren is populair. Eerst gaat het met een zetellift tot op 2.093 meter. Dan volgt een tocht van vier kilometer. Niet ver, wel steil, met 483 hoogtemeters. Dus wordt de klim opgesplitst: na tweehonderd hoogtemeters komt de groep op adem met zicht op het Lagere meer, het Vissenmeer en het Klaverblad. Verderop zien de wandelaars de Tweeling en lopen ze langs de Nier tot bij het Oog op 2.440 meter. Tien dapperen doen een laatste inspanning tot bij de Traan op 2.559 meter.

Een dag later laat de bende zich voeren naar Bansko om er zich te verbazen over het moderne skidorp aan de voet van het Piringebergte en over de pijnboom van Baikushev. Die is dertien eeuwen oud, 26 meter hoog en heeft een omtrek van net geen acht meter. Een pak vrolijker wordt de reis als de bus halt houdt in het bergdorpje Gorno Draglishte. Daar wachten de dames van de folkloregroep Kushta za Gosti iedereen op met glaasjes rakija - de lokale sterke drank. Wat volgt is een partijtje zang en dans dat al snel uitmondt in een gezamenlijke reidans en een verkleedpartij met Guy en Veerle in de hoofdrol.

Stop 3: Eco Camping Batak, Batak

Dansende beren

De groep rijdt verder naar Batak en geniet vanaf Septemvri van het natuurrijke landschap tot bij het meer van Batak. Subliem gelegen aan het water, helaas niet zo ecologisch als de naam doet vermoeden. ‘Al beweren de mensen dat ze hier de zuiverste lucht van Europa hebben’, vertelt Inge. ‘Zeg dat een NASA-onderzoek het gezegd heeft.’

De bus brengt het gezelschap naar Plovdiv, de Europese culturele hoofdstad van 2019. Inge is enthousiast: ‘Ik vond het een mooie stad. De geschiedenis vloeit er op een natuurlijke manier in elkaar. De hoofdstraat is een moderne winkelstraat. Vanaf de heuvel Nebet Tepe krijg je een prachtig zicht over de stad. Je bewondert de grote rijkdom van de Ottomaanse herenhuizen. Orthodoxe en christelijke kerken staan er schouder aan schouder. En er is het Romeinse amfitheater en de gezellige wijk Kapana met terrasjes en cafés.’

En Tsvetelin, die vertelt bij het bronzen beeld van Miljo over de man die uitgroeide tot mascotte van de stad. Miljo was een zonderling, bracht iedereen aan het lachen en had een groot hart. Vooral voor vrouwen.

Een dag later trekken de kampeerders opnieuw de bergen in. Eerst naar de tapijtweverij van Kostandovo. ‘Dertig weefsters maken er nog tapijten met de hand’, licht Guy toe. ‘Met fijne wol en engelengeduld knopen ze grote taferelen en familiewapens voor ’s werelds beau monde. Mick Jagger, de Britse royals, de Nederlandse prinses Beatrix, noem maar op. De tapijten zijn onbetaalbaar. We werden er bijzonder vriendelijk ontvangen, ook zonder een eurocent te spenderen. De dames zijn bijzonder trots op hun werk.’

Heel andere koek is het bezoek aan het Dansendeberenpark. Hier krijgen mishandelde beren een beter leven. ‘In de Balkan werden jonge beren gevangen om als attractie te dansen in circusvoorstellingen of op straat’, zegt Inge. ‘Ze kregen een ring door de neus, hun klauwen werden uitgetrokken en ze werden op een hete plaat gezet terwijl een vioolspeler muziek maakte. Zo werden ze al snel geconditioneerd om te dansen bij ieder streepje muziek. De dieren hier zijn opgekocht en krijgen een ruim leefgebied om op adem te komen. Brigitte Bardot is een van de sponsors.’

Stop 4: Motel Kransko Hanche, Kazanlak

Wijn en rozen

Een eind in de namiddag arriveren de reizigers op de mooie en ruime camperplaats van Kransko Hanche, maar het sanitair laat te wensen over en het motel heeft de hoogdagen van het communisme nog onder de leden. Ook dit is Bulgarije. En gelukkig heeft iedereen eigen sanitair aan boord.

Een eerste dagtrip brengt de groep naar Koprivhtitsa in het Middelgebergte. Het stadje is bekend om zijn typisch Bulgaarse architectuur en volksmuziekfestivals. Eind 19de eeuw begon hier de opstand tegen de Ottomaanse overheersing en dat leverde de revolutionairen nogal wat privileges op. Je kan er prachtige, rijk gedecoreerde huizen bezoeken, al vallen ze haast zelden op. Vaak zitten ze verstopt achter een alledaagse omheining. Maar goed dat Tsvetelin voorop liep.

In de namiddag volgt een bezoek aan een Thracische tempel in Starosel, maar veel indrukwekkender is het bezoek aan de lokale wijnmakerij met spa en wellness. ‘Het hele proeflokaal was aangekleed in marmer met rondom allemaal beeldhouwwerken’, vertelt Guy. ‘En ze leverden prima wijnen. We werden echt verbaasd over de rijkdom van het hele complex en de kwaliteit van de wijnen.’

Nog zo’n topper blijkt het bezoek aan de producent van rozenolie Damascena in Skobelevo. Weinig mensen weten dat Bulgarije een eigen Rozenvallei heeft. Zo’n 400 jaar geleden bracht een Turks koopman de bloemen hier naartoe. Vandaag is die geurige damastroos het symbool van Bulgarije. Voor een liter etherische olie heb je anderhalve ton rozenblaadjes nodig. Kostprijs: 5.000 euro.

Stop 5: Camping Zora, Obzor

Daar is de zee

In Obzor verandert de omgeving. Vanaf de verzorgde camping en het terras van een goed restaurant heeft de groep zicht op zee. Meteen is de omgeving een stuk meer toeristisch. ‘Nu nog best te genieten, maar over een jaar of tien allicht bedolven onder de souvenirkraampjes’, zegt Guy.

Het gezelschap bezoekt de stad Baltsjik, waar de Roemeense koningin Maria zichzelf een fraaie zomerresidentie met schitterende tuinen cadeau deed. Het arboretum telt 2.000 plantensoorten, exotische bomen en een uitmuntende collectie cactussen. ‘En vanaf elk terras heb je een panoramisch zicht op zee’, weet Guy.

In de belangrijke havenstad Varna staan een bezoek aan de kathedraal en het archeologisch museum op het programma. Als is de groep vooral de sfeervolle lunch in de Wine Club Bar bijgebleven. ‘Het was er niet groot, wel heel gezellig en de glazen werden meer dan enthousiast bijgevuld’, vertelt Guy.

Een bezoek aan de havenstadjes Nesebar, Sozopol en een riviertochtje in het Nationaal Park van Rapotamo later is de groep toe aan een echte rustdag aan zee.

Stop 6: Camping Veliko Tarnova, Dragizhevo

Trots op de geschiedenis

Onderweg naar Dragizhevo passeren de kampeerders, elk in hun eigen tempo, het Stone Forest. Een stenen woestijn met een ruw landschap waar hagedissen en koudbloedigen gedijen onder de hete zomerzon. Verderop staat ook het Shumen Monument, een betonnen kolos van kubistische signatuur die dertien eeuwen Bulgaarse geschiedenis verheerlijkt. ‘Mooi kan je het niet noemen, maar het is wel indrukwekkend’, zegt Guy. Inge vult aan: ‘Het toont wel aan hoe trots de Bulgaren zijn. Dat is me de hele reis door opgevallen. Iedereen kent de hoogtepunten van de geschiedenis en cultuur. Ze leren het van jongs af op de schoolbanken.’

Een eerste busuitstap staat in het teken van de architectuur en de strijd tegen het

Ottomaanse bewind in het Centrale Balkangebergte. Zo bewaarde het Dryanovoklooster bij Tsinga belangrijke voedsel- en wapenvoorraden in de aanloop naar de opstand van april 1876. Bange burgers vluchtten toen naar veiliger berggebied in Bozhentsi. Daar bleef de National-Revivalarchitectuur als Unesco-erfgoed bewaard. Typisch zijn de veranda’s, stenen daken, open haarden in de hoeken en veel houtsnijwerk voor de plafonds. Je vindt het allemaal terug in Etar, het Bulgaarse Bokrijk. Je vindt er dus ook de levendige demonstraties van toenmalige ambachten als houtsnijden, leerbewerking, pottenbakken en koper smeden. Met een bezoek aan het Daskalovhuis in Trjavna met het museum voor houtsnijkunst is de dag rond.

Niet ver van de camping leidt een korte uitstap naar Arbanasi en het huis van de rijke 17de-eeuwse koopman Atanas Konstantsaliev. Ondanks plunderingen, brandstichting en een aardbeving is het piekfijn gerestaureerd en leer je hoe die kooplui hun huis aan de buitenkant met tralies en gepantserde deuren beveiligden, maar binnenin alsnog hun weelde etaleerden.

Tsarevets, de middeleeuwse burcht van Veliko Tarnovo, moet je volgens Guy gezien hebben: ‘Ik heb zelden zo’n groot verdedigingscomplex gezien. Het is op een heuvel gebouwd en op de top staat de kathedraal met daaronder de immense omwallingen. De burcht was zo groot omdat Veliko Tarnovo toen zelfs hoofdstad van Bulgarije was. Hier stonden ook de paleizen van koningen en patriarchen.’

Stop 7: Camping Han Madona, Yanyovets

Vleermuizenchampagne

Het einde van de reis komt in zicht. Tijd om het wat kalmer aan te doen. Dit keer bezoekt de groep onder meer het atelier van houtsnijder Chavdar Antov. Dan volgt op de laatste dag nog een bezoek aan het Fort van Belogradchik, gelegen tussen de rotsformaties van een ruw en roodkleurig landschap. Het was een van de laatste bastions van het Byzantijnse Rijk die stand hielden tegen de Turken. Vandaag geniet je op de top van het fort van een uniek panorama tussen de Balkanruggen in het zuiden en de scherpe Karpaten in het westen.

De kampeerders gaan daarna ondergronds voor een wandeling door de Maguragrotten, die uitkomen bij het Rabishkomeer. Een tweede ingang leidt naar de wijnkelders van Magura. Daar - in de Vleermuizengalerij - rijpen mousserende wijnen volgens de champagnemethode bij een constante temperatuur van 12 graden. ‘Een leuke proeverij’, vertelt Guy, ‘en ze hebben ook rode en witte wijnen. Allemaal van een aanvaardbare kwaliteit, maar wat we in Starosel proefden stak er toch bovenuit. Je herkent de Magurawijn meteen aan de vleermuis op het etiket. In de grotten wonen acht soorten vleermuizen.’

Het spreekt voor zich dat het afscheidsdiner in het restaurant van de camping helemaal in het teken van de Bulgaarse keuken en folklore staat. Inpakken en wegwezen? Dat is pas voor morgen.